جهش ژنتیکی جدیدی در کرونا به وجود آمده است - اخبار نجوم

به گزارش خبرآنلاین، از روز اولی که وزارت بهداشت خبر از ابتلای دو نفر به کروناویروس در شهر قم داده، ایران بالا و پایین های زیادی داشته است. در ابتدا برای چند هفته ای شرایط عادی بود، بعد محدودیت های به نسبت سختگیرانه ای انجام شد و سپس این محدودیت ها لغو شد. به همین دلیل شرایط پاندمی هم در کشور تغییر کرد.

رکسانا مصلحی، پروفسور همه گیرشناس ژنتیکی در دانشگاه ایالتی نیویورک (SUNY) در فروردین ماه به خبرآنلاین گفته بود: فکر می کنم سیاست های اخیر ایران مثل تعطیلی مدارس و دانشگاه ها، ضدعفونی روزانه متروها، تعطیل کردن ادارات برای برخی افراد و ... مفید بودند. بیشترین مشکل سیاست های ایران به اوایل اپیدمی و زمان شناسایی آن برمی گردد. مثلا شاید باید از ابتدا با ماجرای مسافرت ها و زیارت در شهر های مقدس محکم تر برخورد می شد. برخی از سیاست ها در ابتدا می توانستند به شکل بهتری اجرا بشوند.

این سیاست های ایران در قدم دوم مبارزه با کرونا تا حدی تاثیر گذار هم بودند و بعد از مدتی آمار مبتلایان در ایران کاهش پیدا کرد، اما حالا در چند هفته اخیر اعداد و ارقام خبر خوبی از شرایط پاندمی نمی دهند و برخی خبر از ورود ایران به موم دوم پاندمی داده اند.

با این وجود برخی از مسئولان ایران باور ندارند که ایران وارد موج دوم پاندمی شده باشد، اما مصلحی در این رابطه به خبرآنلاین می گوید: من می فهمم که چرا دوست نداریم درباره موج دوم صحبت کنیم، اما آمار نشان می دهد که محتمل است ایران در مرز ورود به موج دوم باشد.

رکسانا مصلحی، پروفسور همه گیرشناس ژنتیکی در دانشگاه ایالتی نیویورک (SUNY)، در همین رابطه و درباره مسائل دیگری، چون آخرین اخبار علمی درباره کروناویروس، ساخت واکسن، تحلیل آمار ایران، سیاست های ایران برای مقابله با شیوع کرونا، آغاز دوباره محدودیت ها و ... با خبرآنلاین گفت وگویی اسکایپی جدید داشت.

مشروح این مصاحبه را اینجا بخوانید:

از حدود چهار ماه پیش که مصاحبه ای داشتیم، شرایط تغییر نموده و واقعیت های جدیدی درباره کروناویروس کشف شده است. شما خودتان چه نظرات جدیدی درباره این پاندمی دارید؟

مجموعه ای از نتایج و داده های تحقیقاتی جدید به دست آمده اند که می توانیم درباره آن ها حرف بزنیم، مسائلی بودند که قبلا درباره آن ها حدس می زدیم، ولی الان با اطلاعاتی که کسب کردیم با قطعیت بیشتری می توانیم درباره آن ها صحبت کنیم.

مثلا آزمایشات خونی نشان داده اند که در اروپا، حدود 5درصد کل جمعیت در معرض این ویروس قرار دریافتد، برخی از این تعداد به بیماری مبتلا شدند، برخی دیگر هم یا مبتلا نشدند یا علائم شدیدی نشان ندادند. این مفهومش این است که تعداد افراد در معرض قرار گرفته خیلی بالاتر از تعداد گزارش شده است. ما نمی دانیم در ایران چند درصد جمعیت در معرض این ویروس قرار دریافتد. اگر یادتان باشد، شما از من پرسیدید که بدترین سناریو ممکن برای آینده پانمدی چیست و من گفتم اگر هیچ اقدامی انجام نگردد نهایتأ 50درصد جامعه می توانند در معرض این ویروس قرار بگیرند. الان می دانیم که با توجه به اقدامات صورت گرفته، در اروپا این عدد به 5درصد رسیده است، ولی با لغو محدودیت ها قبل از دسترسی به درمان و واکسن، همچنان خطر در معرض قرار دریافت درصد بالایی از جمعیت وجود دارد.

شما می گفتید که این ویروس قابلیت جهش ژنتیکی دارد، این موضوع دوباره مشاهده شده است؟

تحقیقی که به تازگی چاپ شده است، نشان می دهد که یک جهش ژنتیکی جدیدی در این ویروس به وجود آمده است، تخمین زده اند این جهش در اوایل فوریه در اروپا رخ داده است و در تمام مناطقی که این ویروس نو با جهش جدید پاگرفت، این ویروس جدید به سرعت بر انواع قبلی غلبه کرد و به شکل غالب ویروس در آن منطقه تبدیل شد.

این جهش ژنتیکی باعث می گردد ویروس راحت تر و سریع تر وارد سلول گردد. در واقع این جهش روی پروتئین سطح ویروس که باعث می گردد ویروس وارد سلول گردد تاثیر می گذارد و هم تعداد پروتئین ها و هم مقاومت و پایداری آن را بیشتر می نماید. این مشاهدات در آزمایشگاه صورت گرفته و هنوز معلوم نیست، این جهش در گسترش و سیر اپیدمی ویروس تاثیر گذاشته یا نه،، اما این نوع ویروس هم اکنون در حال رشد در آمریکای جنوبی است و رجحان خود را نسبت به کروناویروس های قبلی نشان داده است. این که این نوع ویروس قبل از فوریه در ایران وجود داشته است یا نه و آیا در ایران ویروس جهش یافته مشابهی وجود دارد، هنوز معلوم نیست.

البته هنوز نمی دانیم این که ویروس سریع تر وارد سلول گردد، می تواند منجر به سریع تر پخش شدن ویروس از انسان به انسان گردد یا نه.

یک بحثی که با تازگی در ایران مشاهده شده، بحث تغییر علائم بیماری است. این حرف ها صحت دارند؟

این موضوع واقعا درست است، در اوایل این بیماری برخی علائم یا اصلا وجود نداشت یا به آن ها توجه نمی شد، چراکه برخی علائم تنفسی، علامتی بود که همه برای نجات بیمار روی آن تمرکز می کردند. الان متوجه شدند که کروناویروس می تواند به طور کوتاه مدت روی قسمت های دیگر بدن تاثیر بگذارد، یکی از آن ها هم دستگاه گوارشی است. یکی از علائم جدید که باعث شد نحوه درمان در آمریکا تغییر کند، این بود که فهمیدند این ویروس می تواند روی کلیه تاثیر بگذارد. قبلا به افراد دارای بیماری حاد، دستگاه تنفس مصنوعی وصل می کردند و شش را خشک نگه می داشتند، الان فهمیدند این کار روی کلیه اثر منفی می گذارد. به همین دلیل دیگر در اورژانس و بیمارستان ها، اول کلیه را تست می نمایند و اگر ببینند ویروس روی کلیه تاثیر گذاشته دیگر از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده نمی نمایند و با اکسیژن بیمار را درمان می نمایند.

همچنین قبلا فکر می کردند بچه ها اصلا به این بیماری مبتلا نمی شوند، اما حالا فهمیدند که کروناویروس باعث ایجاد تورم و یک نوع بیماری التهابی در بچه ها می گردد. پس بله، علائم کروناویروس یا تغییر نموده اند یا ما متوجه علائم جدیدی شده ایم.

گفتید این عواقب موقتی است. کروناویروس می تواند عواقب دائمی هم داشته باشد؟

اتفاقا یکی از تحقیقات کنونی من به این موضوع مرتبط است، ما همواره درباره علائم فوری کرونا حرف می زنیم و نمی دانیم آیا مبتلایان بعدا به بیماری هایی دیگری بخاطر کرونا مبتلا می شوند یا نه. من روی بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی بدن کار می کنم، مثلا بیماری های خودایمنی که بسیار سخت هستند.

یکی از این بیماری ها که من در خصوص ان تحقیق میکنم، ما نه می دانیم چه چیزی باعثش می گردد و نه دارویی دارد و از سویی پیامد های بسیار سختی هم برای افراد دارد. عفونت با ویروس های شبیه کرونا می تواند عامل آغاز این بیماری باشد، به همین دلیل می ترسیم مبتلایان کروناویروس بعدا با این بیماری به خصوص درگیر شوند. من از قبل درباره بیماری سیستم ایمنی کار می کردم، اما حالا آن بیماری به پانمدی مرتبط شده است.

ما در ابتدا وقتی از کروناویروس صحبت می کردیم، معمولا به کروناویروس های قبلی مثل سارس و مرس نگاه می کردیم، اما به نظر می آید تفاوت های زیادی وجود دارد. علت این موضوع چیست؟

بله، این کروناویروس با کروناویروس هایی مثل سارس و مرس تفاوت هایی دارد، از یک لحاظ هایی این ویروس بدتر است و مثلا سریع تر از مرس بین انسان ها منتقل می گردد، از سمتی هم درصد مرگ ومیر آن مثل مرس و سارس نیست. این ویروس مثل ویروس های ار ان ای دیگر یک خاصیتش این است که سریع جهش پیدا کند.

در این مدت بحث های زیادی هم درباره ماسک شد، آخرین باری که حرف می زدیم اعلام شد که فقط افراد مشکوک به بیماری از ماسک استفاده نمایند، اما حالا گفته شده که همه باید از ماسک استفاده نمایند. اگر از همان اول ماسک می زدیم، بهتر نبود؟

این مسئله ای است که درباره آن اینجا هم بحث زیادی انجام شد، من فکر می کنم پیشنهادات ابتدایی با شرایط کنونی مغایرت ندارد. چهار ماه پیش محدودیت ها و تعطیلی ها وجود داشتند و مردم نمی توانستند، تجمع بزرگی داشته باشند. به همین دلیل آن موقع پیشنهاد شد که مردم ماسک ها را برای خودشان نگه ندارند تا افرادی که در خط اول مبارزه با ویروس هستند مثل آن هایی که در بیمارستان ها کار می نمایند و آن هایی که پرسنل اساسی هستند و باید در رفت وآمد باشند بتوانند به ماسک دسترسی داشته باشند. در عین حال به کسی گفته نمی شد، اگر احساس امنیت نمی نماید، ماسک نزند.

حالا، اما شرایط فرق نموده است، چراکه همه جا در حال بازگشایی هستند، حتی قبل از بازگشایی ها هم تجمعاتی انجام شد. به دلایل مختلف مردم دوست ندارند محدودیت ها و مثلآ فاصله دو متری دریافت از هم را رعایت نمایند. در آن موقع متخصصین متوجه این موضوع شدند و از مردم خواستند از ماسک استفاده نمایند. در عین حال متخصصین متوجه شدند که این ویروس می تواند به وسیله قطره حتی تا بیشتر از دو متر هم جهت را طی می نماید.

به همین دلایل پیشنهاد شد حالا که همه جا باز شده اند که مردم از ماسک استفاده نمایند مخصوصآ در فضای بسته مثل داخل مغازه، اداره، آسانسور و ...

درباره ساخت واکسن هنوز شایعات زیادی وجود دارد، برخی می گویند اصلا واکسنی ساخته نمی گردد. آخرین شرایط چیست؟

نه، این طور نیست. من الان در واشنگتن در یکی از موسسات ملی بهداشت در حال اجرا تحقیقات هستم، یکی از واکسن ها در همین موسسه در حال ساخت است. آخر این ماه، ساخت این واکسن وارد فاز سوم می گردد و روی 30هزار نفر آزمایش می گردد. به نیمی از این جمعیت واکسن زده می گردد و به نیمی دیگر یک داروی بی تاثیر می دهند و در نهایت مشاهده می نمایند که کسانی که واکسن زدند، حفاظت بهتری دارند در مقابل کروناویروس یا نه.

هدفشان این است که تا آخر این سال یا اوایل سال میلادی اینده این واکسن را وارد بازار نمایند، چراکه هم زمان با انجام آزمایشات نهایی آغاز به فراوری واکسن هم می نمایند. این تازه فقط یکی از واکسن هایی هست که روی آن کار می نمایند.

یعنی اگر نتیجه این تست مثبت گردد، واکسن وارد مرحله فراوری می گردد؟

همانطور که گفتم فراوری هم زمان با آزمایشات نهایی آغاز می گردد. چرا که ما می دانیم افراد مبتلا واکنش ایمنی نسبت به ویروس نشان می دهند یعنی در بدن مبتلایان پادتن به وجود می آید پس زدن واکسن هم منجر به ساخت پادتن در بدن می گردد. چیزی را که ما نمی دانیم این است که پادتن تا چه مدتی در بدن مبتلایان می ماند. برای برخی کروناویرویس های دیگر این پادتن شش ماه تا یک سال دوام می آورد. این یعنی نمی دانیم واکسن تا چه مدتی مصونیت ایجاد می نماید.

اما درباره شرایط ایران، آمار مرگ ومیر کرونا در ایران دوباره سه رقمی شده است، چه تحلیلی از نرخ مرگ ومیر در کشور دارید؟

یکی از مواردی که درباره آن اطلاعات جدیدی کسب کردیم، بحث درصد مرگ ومیر ناشی از کروناویروس است، این عدد یک معیار آماری است و در آن موقع که که صحبت کردیم این عدد برای ایران بالای چهار درصد بود، من آن موقع گفتم هیچ کسی نمی داند حالت ایده آل این عدد چقدر است و این درصد در کشور های مختلف، به دلایل مختلف تفاوت دارد. حالا به پیدا کردن حالت ایده آل این درصد نزدیک تر شده ایم.

چندین کشور هستند که به طور کلی توانسته اند یا کرونا را از کشورشان خارج نمایند و یا آمار مبتلایان را به شدت کاهش دهند. برخی از این کشور ها هم توانسته اند، آزمایش های خیلی زیادی روی یک جمعیت گسترده ای تهیه نمایند که به ما این ایده را می دهد که تعداد مبتلایان واقعی چقدر است. نیوزلند، یکی از این کشورهاست که در همین هفته آخرین فرد مبتلا در آن هم درمان شد، درصد مرگ ومیر در این کشور چیزی حدود 1.5 درصد است. کره جنوبی هم بخاطر عملیات خیلی قاطعانه در برخورد با کرونا و آزمایش جمعیت زیادی، توانستند درصد مبتلایان را به شدت کاهش دهند، چراکه در این کشور در کنار آزمایش به شکل فوری افراد مبتلا را قرنطینه و ردیابی می کردند. در این کشور هم درصد مرگ ومیر چیزی حدود 2.3 درصد است. پس در این حالت می توانیم بگوییم که در حالت ایده آل درصد مرگ ومیر چقدر باشد.

این آمار در کشور ها متفاوت است، مثلا در ایران هنوز هم نرخ مرگ ومیر بالای چهار درصد است و به عدد 4.78 رسیده است. در برخی کشور هایی که در اوج موج اول هستند، این آمار 10 تا 15درصد است. چیزی که در ایران عجیب است، این است که میزان بروز و مرگ ومیر روزانه که داشت به طرف پایین می رفت، صاف شد و متاسفانه الان به جهت بالا حرکت می نماید.

در کنار آمار مرگ ومیر، آمار مبتلایان هم در کشور روبه افزایش است. اما مسئولان می گویند ایران وارد موج دوم نشده است. دقیقا، در چه شرایطی می توانیم بگوییم ایران وارد موج دوم کرونا شده است. شما چه نظری دارید؟

این بحث سختی است، من می فهمم که چرا مسئولان ایران دوست ندارند درباره موج دوم صحبت کند، اما آمار نشان می دهد که محتمل است ایران در مرز ورود به موج دوم باشد. میزان روزانه مبتلایان در ایران در حال کاهش بود و البته هیچوقت به کمتر از روزانه 800 نفر نرسید. وقتی تعداد روزانه مبتلایان حدود هزار نفر بود، محدودیت ها لغو شد، رستوران ها باز شدند، مسافرت ها آغاز شدند و ... بعد از این دوباره آمار روزانه مبتلایان بالا رفت و ده روز پیش این آمار به روزانه 3600 نفر رسید. این حتی در مقایسه با دو ماه پیش که آمار زیاد بود و تعطیلی ها آغاز شد، بیشتر بود.

در چند روز گذشته بین 2هزار تا 2500 نفر مبتلا شدند. ایران می گوید این موج دوم نیست و به دلیل گسترش آزمایش ها آمار بالا رفته است، اما این به تنهایی نموداری را که می بینیم، توجیه نمی نماید؛ حدود دو هفته پیش جواب آزمایشات 11 درصد کسانی که آزمایش شدند مثبت بود، حالا این عدد به 14درصد رسیده است. از سمتی همانطور که گفتم تعداد مرگ ومیر هم بالا رفته است. این در حالی است که میزان مرگ ومیر در کشور های دیگر کاهش داشته است، در ایران این عدد یک مقدار بالا رفته، اما قبل از آن هم ثابت است. از سمتی معمولا حدود سه هفته زمان می برد تا افزایش آمار مبتلایان روی آمار قربانیان منعکس گردد، الان هم شاید داریم نتایج شرایط سه هفته پیش را در ایران مشاهده می کنیم.

برای همین این نگرانی وجود دارد که شاید ایران در مرز ورود به موج دوم پاندمی باشد. از طرف دیگر این افزایش در سراسر کشور نیست بلکه مرکز اپیدمی از تهران و قم به نقاط دیگر کشور مثل جنوب یا جنوب غربی منتقل شده. در هر صورت چه بخواهیم اسمش را بگذاریم نوسانات به سمت بالای موج اول یا آغاز موج دوم، در مناطقی که کرونا در آن ها دوباره اوج گرفته است، شاید مردم مجبور شوند تصمیمات سختی بگیرند. اگرچه برگشتن به تعطیلی و محدودیت برای مردم سخت است، شاید دوباره محدودیت هایی ایجاد شوند نه در سراسر ایران بلکه فقط در مناطق مرکز کنونی اپیدمی، آن هم محدودیت هایی که با سیستم زندگی مردم مطابقت دارد تا مردم بتوانند داوطلبانه برخی نکات را رعایت نمایند.

تا به امروز در مجموع حدود 200هزار نفر در ایران به کرونا مبتلا شدند، ولی احتمالا عدد واقعی بیشتر از این است، این موضوع برای دیگر کشور ها هم صدق می نماید. تعداد مرگ ومیرحدود 9400 است، احتمالا میزان واقعی برای ایران و دیگر کشور ها هم بیشتر است.

شیوع کرونا در ایران همزمان با کشور هایی مثل کره جنوبی، ایتالیا، اسپانیا و ... بود، آمار در همه این کشور ها برای مدتی به حداقل رسید. اما در ایران اصلا چنین اتفاقی رخ نداد و آمار هیجوقت به زیر 800 نفر نرسید، علت این ماجرا چیست و می توانیم بگوییم تعطیلی های ایران سفت وسخت نبود؟

صددرصد، دو نوع فعالیت باید در کنار هم انجام بشوند تا آمار مبتلایان کاهش پیدا کند، یکی فعالیت های مهارگیری است و دیگری فعالیت های کاهشی است. فرایند های کاهشی شیوع بیماری را آهسته می نماید، فعالیت مهارگیری یعنی شناسایی مبتلایان و جلوگیری کامل ازانتقال یا شیوع ویروس. عملیات مهارگیری به منابع زیادی نیاز دارد، خیلی از کشور ها برای صرف بودجه برای این بخش مشکل داشتند. به نظر من در ایران فعالیت های کاهشی مثل تعطیلی انجام شد، ولی فعالیت مهارگیری انجام نشد. همانطور که گفتید، فعالیت های کاهشی هم به شکل سختگیریانه ای انجام نشد، شاید، چون نمی خواستند به مردم فشار زیادی بیاید... دوره عفونی یک زمانی دارد و ما باید منحنی مبتلایان را صاف کنیم، فعالیت های ایران هم در این جهت انجام شد، اما این منحنی هیچوقت پایین نرفت، چراکه در کنارش فعالیت های قاطعانه دیگری هم باید انجام گردد. تحریم مالی قطعا روی عدم انجام اقدامات مهارگیری تاثیرگذار است، در این صورت کیت آزمایشی کمتر است. برای ردیابی بیماران به پرسنل و منابع زیادی نیاز هست.

این می تواند یکی از دلایل عدم کاهش آمار مرگ ومیر در ایران باشد. دلایل دیگر می تواند مربوط به درصد مبتلایان با بیماری حاد یا شدید، دسترسی آن ها به بیمارستان، و یک سری عوامل دیگر هم باشد.

برای پاسخ درست به این سوال باید از کمیتی به اسم R 0 هم اسم ببرم که نشان می دهد هر نفر مبتلا، چند نفر دیگر را مبتلا می نماید. قبل از آغاز عملیات های مربوط به کاهش در ایران، این عدد بود 4.9 در هفته اول، در هفته سوم و چهارم تعطیلی ها این عدد به 2.1 رسید. یعنی حتی فعالیت های محدود ایران که خیلی هم قاطعانه نبود توانست این عدد را کاهش بدهد. برای این که بتوانیم در میزان مبتلایان کاهش ببینیم، این عدد باید به یک یا کمتر از آن برسد.

فکر می کنید، اگر بازگشایی ها در ایران کمی دیرتر انجام می شد، ما شاهد کاهش میزان مبتلایان در ایران بودیم؟

پاسخ دقیق به این سوال سخت است، چراکه باید به مدل سازی آماری نگاه کنیم و من این نوع مدل سازی را زیاد دوست ندارم، چون در آن مجهول های زیادی وجود دارد. مسائل دیگری هم هست، مثلا ممکن است تعطیلی و قرنطینه منجر به مسائل روحی-روانی و مالی شده بود، به همین دلیل شاید چاره ای نبوده جز بازگشایی.

اما این را می دانیم که کشور هایی که با قاطعیت مردم را ایزوله و محدودیت ها را اجرا کردند، مثل چین و کره جنوبی یا کشور های دیگری که مردم داوطلبانه مققرات را رعایت کردند مثل ژاپن و المان توانستند این کمیت را به نزدیک یک بیاورند و میزان مرگ و میر را کمتر نمایند... در ایران هنوز هم هم دیر نشده است و در برخی مناطق می توان محدودیت هایی ایجاد کرد و در عین حال مردم را قانع کرد که این دستورالعمل ها برای کاهش مرگ و میر لازم هستند.

به طور کلی شما سیاست های ایران را در مقابله با این پاندمی چگونه ارزشیابی می کنید؟

چون من خودم ایران نیستم و با مسئولین ایران روزمره صحبت نمی کنم، کمی نسبت به صحبت درباره این مسئله محتاط هستم. اما طبق چیز هایی که اطراف خودم می بینم، سختی محدودیت ها برای مردم و واکنش های مردم و ... می توانم حدس بزنم که در ایران هم این مسائل وجود دارند.

مسئولین بهداشت ایران می گویند خود مردم رعایت نمی نمایند و درصد افرادی که فاصله گذاری اجتماعی را رعایت می نمایند، نسبت به اواسط اپیدمی نصف شده است و ... فکر می کنم مقداری از این موضوع با کار هایی که دولت می تواند انجام بدهد در ارتباط است. محققین و پزشکان باید بخواهند که با سیاستمداران سر یک میز بنشینند و دستورالعملی هایی همراه با انگیزه هایی ایجاد نمایند که مردم از آن ها راضی باشند. از طرفی هم مردم باید تصمیم بگیرند که تا چه اندازه حاضرند از سود و راحتی خود کم نمایند برای بالا بردن امنیت.

عنوانی که این روز ها در ایران زیاد مطرح می گردد، زندگی با کروناست، در عین حال انگار زندگی ها به حالت قبلی برگشته است. واقعا چگونه می گردد با کرونا زندگی کرد؟

این بحث دو جنبه دارد، یکی بخش کاربردی و دیگری بخش فلسفی، در بخش اول باید به آمار نگاه کنیم و ببینیم چه اقداماتی باید انجام بدهیم تا میزان ابتلا و مرگ و میر را به حد اقل برسانیم. با توجه به این که فعالیت های بسیار زیادی درباره ساخت دارو و واکسن انجام می گردد، اگر بتوانیم تا زمان دسترسی به واکسن و دارو با محدودیت هایی زندگی کنیم می توانیم جلوی مرگ ومیر زیاد را بگیریم و در عین حال می دانیم، بعد از یک مدت زندگی به حالت نرمال برگردد.

اما درباره بحث فلسفی، من ترم گذشته بخشی را درس دادم به اسم عدالت بخت آزمایی، این یک متافور برای نحوه تصمیم گیری در برخی کشور های سرمایه دار در خصوص مسائل بهداشت عمومی است و اینکه به حالت عدالت قرعه کشی این کار را انجام می دهند. یعنی تصمیمی می گیرند که برای برخی سود بسیار زیادی داشته باشد، تعدادی هم می بازند، در خصوص کروناویروس، بازنده ها جانشان را از دست می دهند. در مقابل این، عدالت همگانی هست که تصمیمی گرفته می گردد که برای همه سود کمتری دارد و در عین حال تعداد بازنده را هم به حداقل می رساند. این ها دو سیستم مختلف هستند و هرجامعه ای باید تصمیم بگیرد کدام را می خواهند انجام بدهد.

در خصوص کرونا ما از جلوتر می دانیم دقیقا چند نفر جانشان را از دست می دهند؛ در حالت ایده آل بین 1.5 تا 2.5 درصد، در حالت کنونی ایران بیش از 4 درصد و اگر بدتر گردد 14 یا 15درصد.

مردم ایران هم باید فکر نمایند که آیا می پذیرند در برخی مناطق محدودیت هایی ایجاد گردد، این کار قطعا با فشار مالی، روانی و ... همراه است، اما از سویی تعداد قربانیان به حداقل می رسد و یا می خواهند با آزادی و راحتی به سمت رشد مالی حرکت نمایند، با توجه به این که می دانیم ده ها هزار نفر فوت می نمایند و این ها هم زندگی های آماری نیستند، زندگی هایی هستند که می توانیم روی تک تکشان اسم بگذاریم.