از استیگمای اجتماعی چه می دانید؟ - اخبار نجوم

بیماری کرونا علاوه بر آسیب فیزیکی، آسیب اجتماعی و روانی را هم دارد که در صورت تداوم آن می تواند ارتباطات اجتماعی را مختل نموده و فرد بیمار را حتی پس از انتها دوره بیماری با اختلالات جدی اجتماعی در روابط روبرو کند.

بنا به تعبیر گافمن (1392) اصطلاح استیگما (Stigma) برای اشاره به ویژگی یا صفتی به کار برده می­ گردد که بسیار بدنام نماینده یا ننگ آور است. باید توجه داشت که قدرت داغ زنی یک صفت نه در ذات آن صفت، بلکه در روابط اجتماعی ریشه دارد، به همین دلیل گافمن از استیگمای اجتماعی سخن می گوید.

بر همین اساس می توان از استیگمای اجتماعی سلامت سخن گفت؛ این نوع برچسب زنی بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی (2020) عبارت است از ارتباط منفی افراد با یک شخص یا گروهی از مردم که در ویژگی های تعیین یک بیماری خاص شریک بوده یا به این بیماری مبتلا هستند.

در هنگام شیوع یک بیماری، استیگما ممکن است بدین معنی باشد که افراد مبتلا برچسب خورده، و مورد تبعیض قرار گرفته و از این رو به صورت جداگانه تحت درمان قرار گیرند.

این نوع درمان ممکن است بر افراد مبتلا به این بیماری و همچنین خانواده، دوستان آن ها تأثیر منفی گذاشته و موجب گردد که آنان نیز احساس ننگ و شرم نموده و ارتباطات اجتماعی شان دچار اختلال گردد؛ بنابراین استیگما یک مشکل فردی یا جزئی از بیماری نیست؛ بلکه یک مسئله اجتماعی است که عواقب آن می تواند بیشتر از خود بیماری باشد چرا که ممکن است که مبتلایان به این بیماری و حتی خانواده های آنان را از حقوق انسانی و اجتماعی محروم سازد.

برطبق داده های سازمان بهداشت جهانی در خصوص بیماری کووید 19 نیز همین شرایط ایجاد شده است. شیوع این بیماری باعث برانگیختن استیگمای اجتماعی و رفتار های تبعیض آمیز اجتماعی علیه افراد با قومیت های خاص و همچنین اغلب کسانی که تصور می گردد با ویروس در تماس بوده اند، شده است.

استیگما همچنین می تواند بعد از رها شدن فرد از قرنطینه بیماری نیز ایجاد گردد، حتی اگر دیگر خطری برای انتشار ویروس به دیگران در نظر گرفته نگردد. از این رو می توان گفت که برداشت جامعه از کرونا صرفاً یک بیماری و نسبت به فرد مبتلا به کرونا تنها به عنوان یک بیمار محدود نمی گردد، بلکه به عنوان معرف یا نشان د­هنده فرد یا افرادی شناخته می گردد که به احتمال زیاد دارای رفتار های بهداشتی نبوده اند و در نتیجة این رفتار های غیربهداشتی و غیرمراقبتی به کرونا مبتلا شده اند.

سازمان بهداشت جهانی سه عامل را پدیدآورنده شرایط استیگمای اجتماعی حاصل از بیماری کرونا می داند: 1) کووید 19 بیماری نوپدیدی است که هنوز ناشناخته های زیادی در خصوص آن وجود دارد. 2) ما اغلب از ناشناخته ها می ترسیم؛ و 3) به راحتی این ترس را به دیگران منتقل و مرتبط می کنیم.

قابل درک است که گیجی، اضطراب و ترس نسبت به این بیماری ناشناخته و به سرعت منتقل شونده در بین مردم وجود دارد. متأسفانه، این عوامل باعث تقویت کلیشه های آسیب زننده نیز می گردد؛ آسیب زاترین پیامد های استیگما، زمانی است که خانواده، برچسب زنی های جامعه را پذیرفته و دیدگاه های منفی جامعه را نسبت به خود به کار گرفته و درونی کند.

پیامد های تجربۀ خانواده از استیگمای اجتماعی، به طور کلی شامل احساس بی احترامی و بی اعتنایی می گردد که خانواده ها جهت مقابله با آن، غالباً بعضاً انزوا و کناره گیری از اجتماع را انتخاب نموده و با پنهان کردن بیماری عضو خانواده و تأخیر در جستجوی درمان و دریافت خدمات در زمینۀ درمان بیمار، به زعم خود از برملا شدن شرایط خود ممانعت می نمایند.

سازمان بهداشت جهانی نیز بر این موضوع صحه می گذارد که استیگما می تواند انسجام اجتماعی را به خطر انداخته و آن را تضعیف کند و احتمال انزوای اجتماعی گروه های اصلی را افزایش دهد. این موضوع ممکن است به شرایطی منجر گردد که ویروس شیوع بیشتری پیدا کند و همچنین منجر به ایجاد مسائل جدّی در حوزه سلامت اجتماع و چالش های بیشتری در کنترل شیوع بیماری ­گردد.

استیگما ممکن است افراد را به مخفی کردن بیماری خود ترغیب کند تا بدینوسیله بتوانند از تبعیض جلوگیری نمایند. مضاف بر این که استیگما افراد را از درخواست مراقبت های فوریتی بهداشتی باز داشته و آن ها را نسبت به اتخاذ رفتار های سالم و سلامت محور دلسرد و بی انگیزه کند.

چگونه می توان با استیگمای اجتماعی کرونا مقابله کرد؟

اولین گام در استیگمازدایی از بیماری کرونا مراقبت اجتماعی (Social care) است. مراقبت اجتماعی اصطلاحی است که به طور کلی همه شکل های مراقبت های شخصی و سایر یاری های عملی برای افرادی که احتیاج به حمایت اضافی دارند را توصیف می نماید و در اینجا مستقیماً به بیماران متبلا به کرونا و خانواده هایشان مربوط می گردد.

مراقبت اجتماعی معمولاً بر عهده نهاد هایی است که خدمات اجتماعی ارائه می دهند. این نهاد ها باید مراقبت های روانی مبتلایان به کرونا و خانواده هایشان را مدنظر داشته و آن ها را مورد حمایت های عاطفی و روانی قرار دهند و موجبات افزایش تاب آوری آنان در شرایط حساسیت شدید و ترس اجتماعی ناشی از انتقال و شیوع بیماری فراهم آورند تا بدین ترتیب آنان بتوانند با دیدگاه های منفی جامعه نسبت به بیماری به مقابله بپردازند.

گام بعدی همدلی اجتماعی (Social empathy) است. همدلی اجتماعی توانایی درک افراد به وسیله درک یا تجربه موقعیت های زندگی آنان است و بینش و بصیرتی دلجویانه نسبت به دشواری های زندگی دیگران را به دست می دهد. همدلی اجتماعی با افراد بیمار و خانواده­ هاشان با ایجاد حس مشترک و رابطه عاطفی، مانع جدی برچسب زنی و انگ زنی و منزوی سازی آنان است.

سازمان بهداشت جهانی جهت استیگمازدایی از کرونا ضمن تأکید بر حائز اهمیت بودن کلمات، توصیه می نماید که افراد مبتلا به این بیماری تحت عنوان موارد کرونایی یا کرونایی ها یا

قربانیان کرونا خطاب نشوند. در خصوص خانواده های بیماران، از بکار بردن اصطلاح های مظنونین به کرونا یا موارد مشکوک اجتناب گردد و در محاورات در خصوص بیماران کرونایی از ناقل و انتقال دهنده ویروس یا آلوده نماینده دیگران استفاده نگردد؛ زیرا که چنین کلماتی به طور ضمنی دلالت و معنای انتقال عمدی را دارند و موجب سرزنش بیمار شده و نگرش های استیگمایی و برچسب زنی را تقویت می نمایند.

منابع

بهداشت جهانی (2020)، پروتکل استیگما و استیگمازدایی در رابطه با کرونا ویروس

گافمن، اروینگ (1392)، داغ اجتماعی (چاره اندیشی برای هویت ضایع شده)، ترجمه مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز