اصول پرورش و نگهداری از گیاه آپارتمانی باباآدم یا آلوکازیا - اخبار نجوم

به گزارش خبرنگاران، در این مطلب به سراغ یکی از زیباترین گیاهان آپارتمانی پهن برگ رفتیم. گیاه باباآدم یا آلوکازیا یک انتخاب عالی برای آن هایی است که در پی گیاهان پهن برگ، غول پیکر و سریع الرشد آپارتمانی هستند. این گیاه زیبا برای نگهداری در لابی هتل ها، سالن انتظار بیمارستان ها، محل کار، آپارتمان های نورگیر، باغ های گیاه شناسی و حتی فضای سبز شهر های گرمسیری و پرباران مناسب است. در ادامه این مطلب به معرفی گیاه باباآدم و اصول پرورش، نگهداری و تکثیر آن می پردازیم.

گیاه شناسی

گیاه باباآدم یا آلوکازیا (Alocasia) که به گوش فیلی هم معروف است، گیاهی چند ساله و استوایی است که به دلیل داشتن برگ های بزرگ و قلبی یا پیکانی شکل و زیبا به عنوان گیاه آپارتمانی پرورش داده می گردد. گونه آلوکازیا از خانواده Araceae و نزدیک به جنس های کالوکازیا، فیل گوش هایا Xanthosoma و کالادیوم هاست. هر کدام از این جنس ها دارای ارقام متعددی هستند که در شکل، رنگ و حالت برگ ها و ساقه ها از هم تفکیک می شوند.

معینات ظاهری گیاه آلوکازیا

از بارزترین معینه های ظاهری انواع گونه های گیاه باباآدم یا آلوکازیا برگ های بزرگ و پیکانی شکل به طول 20 تا 90 سانتی متر است که روی دمبرگ های بلند رشد می نمایند. همه گونه های آلوکازیا، کالوکازیا، Xanthosoma و کالادیوم ها جزء گیاهان ریزوماتوزیا غده ای هستند. تشخیص و تفکیک هریک از گونه های مربوط به این چهار جنس کمی سخت است.

تفاوت بین گیاهان آلوکازیا، کالوکازیا، Xanthosoma و کالادیوم ها

گیاهان آلوکازیا معمولا برگ های بزرگ و براقی دارند که نوک برگ ها به سمت بالاست. بیشتر انواع گیاهان آلوکازیا پس از پخته شدن قابل خوردن هستند. گیاهان کالوکازیا با غده های زیرزمینی و برگ های بزرگ، مخملی و قلبی شکل توصیف می شوند. یکی از راه های شناخت و تفکیک بعضی از گونه های آلوکازیا و کالوکازیا زاویه و حالت برگ های آن هاست. برگ های کالوکازیا ظاهری آویزان به خود می گیرد. کالوکازیا آفتاب کامل، خاک مرطوب و هوای گرم را ترجیح می دهند. این درحالی است که گیاهان آلوکازیا محیط های سایه روشن را بیشتر می پسندند. غده های گیاه کالوکازیا نیز خوردنی هستند.

Xanthosoma که به تارو آمریکایی نیز شناخته می گردد، گونه هایی هستند که کمتر می توانند در محیط آپارتمان و یا غیر از زیستگاه اصلی خود رشد نمایند. این گونه نیز مانند گیاهان خویشاوند خود برگ های پیکانی شکل و براقی دارد و پس از پخته شدن خوراکی هستند. کالادیوم ها نیز بخش کوچکی از خانواده Araceae هستند. این نوع گیاهان بومی آمریکای جنوبی است و با برگ های رنگارنگ و جثه کوچکشان قابل تشخیص اند. کالادیوم ها به راحتی در محیط بسته آپارتمانی سازگار می شوند و رشد می نمایند.

آلوکازیا سمی است

جالب است بدانید که برگ ها، ساقه ها و غده ها یا ریزوم های زیرزمینی این گیاهان خوراکی هستند و در بعضی از کشور ها غذایی محبوب به شمار می فرایند. اما این نکته را هرگز از قلم نیاندازید که این گیاهان مانند گیاه دیفن باخیا، مونسترا، پتوس، آگلونما و... سمی هستند و تنها در فرآیند پخت و پز قابل مصرف می شوند. برگ ها، گل ها، ساقه و ریشه خام گیاهان آلوکازیا، کالوکازیا و کالادیوم ها حاوی کریستال های سوزنی شکل اگزالات کلسیم هستند. خوردن یا جویدن قسمت کوچکی از گیاه می تواند موجب التهاب، خارش و قرمزی دهان و گلو گردد. در بعضی از موارد جویدن این گیاه ممکن است علائمی مانند تنگی نفس و خفگی را به همراه داشته باشد.

کاربرد های خوراکی

تارو یا کالوکازیا اسکولنتا و Alocasia odora از گونه های گیاه آلوکازیا و کالوکازیا هستند که مصرف گسترده ای در آشپزی و طب سنتی جنوب شرق آسیا دارند. هزاران سال است که گونه تارو را در پلینزی کشت می نمایند. این دو گونه گیاهی به راحتی در تالاب ها و منطقه ها مرطوب و گرمسیری رشد می نمایند و توسعه می یابند. برگ ها و ریشه های پخته شده گیاه آلوکازیا اودرا دارای ترکیبات و عناصر مغذی برای سلامتی بدن هستند. گیاه کالوکازیا اسکولنتا یا تارو سرشار از ویتامین C، ویتامین A، پتاسیم، فیبر و پروتئین است. برای حذف سم این گیاهان برگ ها، ساقه ها و غده های آن را به مدت یک روز در آب قرار می دهند و پس از جوشاندن و پخته شدن قابل مصرف می شوند.

آلوکازیا یا باباآدم گیاهی آپارتمانی

گیاهان آلوکازیا در دهه 1869 میلادی مورد توجه گیاه شناسان و سیاحان انگلیسی قرار گرفتند. آن ها با جمع آوری بعضی از گونه های محبوب و پرورش و نگهداری در محیط های بسته گلخانه ای به تکثیر و ازدیادشان پرداختند. ویژگی های ظاهری گیاه باباآدم و سازگاری بالای آن در برابر تغییرات محیطی از دلیل های اصلی پرورش این گیاه به عنوان گیاهی داخلی است. این گیاه زیبا برنده شایستگی باغ از انجمن سلطنتی باغبانی شده است.

چند گونه محبوب از گیاه آلوکازیا

Alocasia Amazonica Polly: یکی از محبوب ترین گونه های آلوکازیاست که با برگ های سپرییا پیکانی شکل و سبز تیره شناخته می شوند. این برگ ها دارای لبه های موج دار هستند و با رگ برگ های سفید ضخیم مزین شده اند.

Alocasia micholitziana Frydek: این گونه از نظر شکل، رنگ و اندازه شبیه به Alocasia polly است؛ اما برگ های Frydek خلاف گونه Polly مخملی است.

Alocasia zebrina: آلوکازیا گورخری گونه ای محبوب و مجذوب کننده است که شبیه به ارقام دیگر برگ های پیکانی شکل دارد؛ اما رگ برگ سفید در آن حذف شده است. ساقه های گیاه با خطوط زرد و مشکی شبیه به رنگ پوست گورخر توصیف می شوند. این گونه نسبت به دیگر ارقام دارای برگ ها و ساقه نازک تر و ظربف تر است.

Alocasia reginula Black Velvet: آلوکازیا مخملیِ سیاه، گونه ای زیبا با برگ های مخملی و رگه های برجسته نقره ای-سفید معین می گردد. این گونه نسبت به ارقام دیگر جثه کوچکی دارد و زیاد رشد نمی نماید.

Alocasia macrorrhizos Giant Taro: یکی از بزرگترین گونه های آلوکازیا است که گاهی به بیش از 3 متر می رسند.

Alocasia odora: این گونه پرطرفدار مانند گونه Giant Taro گیاهی غول پیکر است. این رقم در بازار ایران بیشتر از بقیه قابل تهیه است.

نکته

نگهداری از گیاه باباآدم در محیط بسته آپارتمان کار آسانی نیست. این گیاه نسبت به نور کم، آبیاری کم یا زیاد، خشکی هوا و تغییرات دمایی بسیار حساس است. آلوکازیا در آپارتمان به مراقبت و توجه مداوم نیاز دارد. اگر محل زندگی تان دارای آب و هوای گرم و مرطوب است و زمستان های معتدلی دارید، می توانید این گیاه را در بیرون از خانه، تراس یا حیاط نگهداری کنید. در ادامه به شرایط خاص نگهداری گیاه باباآدم می پردازیم.

اصول پرورش و نگهداری از گیاه آپارتمانی آلوکازیایا باباآدم

نور مناسب: اندازه و شدت نور برای گونه های مختلف آلوکازیا ممکن است متفاوت باشد. بیشتر ارقام آلوکازیا در نور غیرمستقیم میانه تا زیاد برترین رشد را خواهند داشت. نور کافی و محیط روشن در رشد سریع گیاه تاثیر زیادی دارد. نور کم رشد گیاه آلوکازیا را کم یا متوقف می نماید. گونه های ابلق، رنگی یا رگه دار این گیاه معمولا اندازه نور بیشتری را برای رشد می پسندند. برترین مکان برای پرورش و نگهداری گیاه باباآدم در خانه نزدیک به پنجره های نورگیر شرقی یا جنوب شرقی است. بهتر است با طلوع خورشید پرده را کاملا کنار بزنید تا نور کافی به گیاه بتابد.

زمان آبیاری: گیاهان آلوکازیا به خشکی کامل خاک حساس هستند، با این حال از خیس شدن و باتلاقی شدن خاک نیز آسیب می بینند. آبیاری بیش از حد و خاک همواره خیس می تواند باعث پوسیدگی ریشه ها و ساقه گیاه گردد؛ بنابراین به آن ها زمانی آب بدهید که حدود 1 تا 2 سانتی متر از خاک سطحی گلدان خشک شده باشد. پس از هر بار آبیاری باید آب اضافی از سوراخ کف گلدان خارج گردد. حتما آب اضافی درون زیر گلدانی را دور بریزید. برای آبیاری بهتر است از آب جوشیده سرد شده یا آب بدون کلر و بدون املاح بهره ببرید.

اندازه رطوبت: زیستگاه اصلی آلوکازیا دارای درصد بالایی از رطوبت در هواست. این گیاهان در محیط های گرم و مرطوب برترین رشد را خواهند داشت. هوای خشک ممکن است مشکلاتی را برای گیاه آلوکازیا ایجاد کند. استفاده از دستگاه بخار سرد، قرار دادن یک آکواریوم ماهی در کنار آن و ایجاد جزیره در زیر گلدانی از راه های تامین رطوبت برای گیاه آلوکازیاست. غبارپاشی روزانه روش دیگری برای تامین رطوبت است؛ اما این راه رطوبت دائمی برای گیاه مهیا نمی نماید.

دمای مناسب: محدوده دمایی ایده آل برای رشد گیاه آلوکازیا بین 18 تا 29 درجه سانتی گراد است. زمانی که دمای هوا از 15 درجه سانتی گراد سردتر گردد، برگ ها شروع به زرد شدن و ریزش می نمایند. گیاهان آلوکازیا به نوسانات ناگهانی دما نیز حساس هستند. هیچ وقت این گیاهان را در معرض باد وسایل سرمایشی و گرمای بخاری قرار ندهید.

کوددهی: کوددهی بخش ضروری از مراقبت های گیاه آلوکازیا نیست؛ اما تغذیه منظم می تواند روی سلامت و رشد گیاه تاثیرات خوبی داشته باشد. در صورتی که از ترکیب خاک مفید برای کاشت گیاه استفاده کردید، آلوکازیا به کود شیمیایی نیاز ندارد. اگر لازم بود، می توانید از کود های کامل و مایع مخصوص گیاهان آپارتمانی در طول فصل رشد گیاه (بهار و تابستان) هر ماه یک مرتبه بهره ببرید. بهره بردن از بعضی کود های خانکی مثل تفاله قهوه یا پودر پوست تخم مرغ نیز توصیه می گردد. این نکته را هرگز از قلم نیاندازید که باید تفاله قهوه و پوست تخم مرغ کاملا زیر نور آفتاب خشک گردد و پس از افزودن باکتری کش و قارچ کش با خاک گیاه ترکیب شوند. پوست تخم مرغ کلسیم مورد نیاز گیاه آلوکازیا را تامین می نماید.

برترین خاک: برای کاشت گیاه آلوکازیا به یک ترکیب مناسب از چند نوع خاک نیاز دارید. خاک گلدان آلوکازیا باید خاکی نیمه سنگین، مغذی و زهکش دار باشد. مخلوط کوکوپیت یا پیت ماس، کمی ماسه دانه میانه رودخانه آب شیرین، خاک برگ پوسیده جنگلی و پرلیت برای کاشت گیاه مناسب است. بهتر است اندازه کوکوپیتیا پیت ماس از ترکیبات دیگر بیشتر باشد. قبل از ریختن خاک در گلدان چند سوراخ تخلیه آب در کف گلدان ایجاد کنید. کف گلدان را با مقداری پوکه یا شن درشت بپوشانید؛ سپس ترکیب خاک را روی آن بریزید و اقدام به کاشت کنید.

تعویض گلدان: گیاهان آلوکازیا معمولا جثه بزرگی دارند و سریع رشد می نمایند؛ در نتیجه ریشه های گیاه برای رشد بهتر به گلدان بزرگ تری نیاز دارند. اگر گیاهتان رشد خوبی دارد، ضروری است هر 2 سال گلدان را به اندازه 1 تا 2 سایز بزرگ تر عوض کنید. استفاده از گلدان های سفالی دهانه گشاد برای کاشت این گیاه توصیه می گردد. قبل از کاشت گیاه حتما سوراخ هایی را در کف گلدان ایجاد کنید تا آب اضافی از آن ها خارج گردد و اکسیژن لازم به ریشه ها برسد. برترین زمان تعویض گلدان گیاه آلوکازیا بهار یا اواخر تابستان است.

هرس: گیاه آلوکازیا به هرس نیازی ندارد، مگر اینکه برگ های آسیب دیده یا خشک شده را از بین ببرید. پس از زمستان ممکن است بعضی از برگ ها دچار آسیب شوند یا مرده باشند. در این صورت با استفاده از چاقو تیز و پاک برگ را از نزدیک ترین قسمت اتصال به ساقه قطع کنید.

تکثیر و ازدیاد گیاه باباآدم

گیاه آلوکازیا یا باباآدم معمولا از سه روش تقسیم ریزوم، جدا کردن پاجوش و کاشت بذر تکثیر می گردد. این گیاهان زیبا ساقه ای فراوری نمی نمایند که از آن قلمه گرفت؛ زیرا همه برگ ها از غده پیازی شکل زیر خاک رشد می نمایند.

تقسیم ریزوم: گیاهان آلوکازیا بالغ در کنار زائده پیازی یا غده ای شکل خود غده ها یا ریزوم هایی فراوری می نمایند که یکی از روش های ازدیاد این گیاه زیبا است. جداسازی ریزوم ها در زمان تعویض گلدان انجام می گردد. با زدودن خاک های اطراف ریشه این ریزوم های کوچک را خواهید دید. ریزوم ها را باید با چاقویی تیز و تمیز از گیاه اصلی جدا کنید. آن ها را در گلدان تازه با ترکیبی از پیت ماس و پرلیت بکارید. بستر را تا زمان جوانه زنی کمی مرطوب نگه دارید. این روش تکثیر در بیشتر موارد موفقیت آمیز بوده است.

جدا کردن پاجوش: روش تکثیر آلوکازیا به وسیله پاجوش نیز مانند تکثیر گیاه با تقسیم ریزوم است. اگر به ریزوم های کوچک آلوکازیا اجازه رشد و جوانه زدن بدهیم، پاجوش از کنار گیاه اصلی پدیدار می گردد. پاجوش ها نسخه کوچکی از گیاه اصلی هستند که با یک رشته به گیاه مادر متصل اند. با جداسازی پاجوش ها از پایه و کاشت آن ها در گلدان جدا گیاهی تازه خلق خواهید کرد. اغلب پاجوش ها دارای ریشه هستند و خیلی زود رشد می نمایند.

کاشت بذر: کاشت و پرورش گیاه باباآدم به وسیله بذر کار آسانی است. بذر های گیاه باباآدم را می توان به صورت مستقیم در خاک کاشت. بذر ها باید بعد از گذشت آخرین سرما کاشته شوند. برترین ترکیب خاک برای کاشت بذر آلوکازیا مقداری پیت ماس و پرلیت است که با محلول قارچ کش ضد عفونی شده باشد. عمق کاشت بذر ها 1 سانتیمتر است. بستر کاشت بذر ها تا زمان جوانه زنی باید مرطوب بماند. خاک خیس و باتلاقی باعث پوسیدگی و از بین رفتن بذر ها می گردد. مدت جوانه زنی بذر ها ممکن است 5 تا 25 روز طول بکشد. برترین دما برای تکثیر آلوکازیا با این روش 22 تا 27 درجه سانتی گراد است.

آفات و بیماری های گیاه باباآدم یا آلوکازیا

اگر از گیاه باباآدم به درستی مراقبت کنید، این گیاه به ندرت دچار بیماری یا آفت می گردد؛ اما آفاتی هستند که می توانند به گیاه حمله نمایند و آن را از بین ببرند. شپشک آردآلود، کنه تار عنکبوتی و شته یا کنه سپردار ازجمله آفات مربوط به گیاه باباآدم هستند.

آفات

دفع آفات با صابون: ضروری است پس از مشاهده آفات، گیاه را با آب بشویید؛ سپس محلولی را با آب و صابون تهیه کنید و روی برگ ها را اسپری کنید. گلدان را کمی بخوابانید تا آب صابون به ریشه گیاه نرسد. این کار را سه بار در هفته انجام بدهید و پس از هر بار اسپری کردن گیاه را کامل با آب بشویید.

دفع آفات با سم مخصوص: این روش از آب صابون موثرتر است و خطری برای گیاه ندارد. سموم آفت کش بسیاری در بازار موجود است. برای مثال اگر قصد دارید از سم سفید رنگ ایمیدوکلروپراید بهره ببرید، 3 قطره از آن را در 1 لیتر آب بچکانید و آن را 3 بار در هفته زیر و روی برگ ها اسپری کنید. زمانی که همه آفات از بین رفتند، آن موقع گیاه را با آب بشویید. استفاده از سم کنه کش آبامکتین نیز برای از بین بردن کنه ها توصیه می گردد.

بیماری ها

خشک شدن همه برگ های گیاه باباآدم: این رویداد طبیعی است. زمانی که دمای هوا رو به سردی برود، گیاه آلوکازیا به خواب خواهد رفت. رشد گیاه آلوکازیا در زمستان یا هوای سرد متوقف می گردد؛ اما غده زیر خاک گیاه زنده است و با شروع گرما جوانه می زند.

رنگ پریدگی و شل شدن برگ های گیاه آلوکازیا: این مشکل ممکن است به دلیل آبیاری زیاد و خفگی ریشه ها یا تشنگی زیاد و خشکی خاک اتفاق بیفتد. البته گرما و نور مستقیم نیز می توانند در ایجاد این مشکل دخیل باشند.

نقطه های قهوه ای و سوخته روی برگ ها: این عارضه نشان از غبارپاشی گیاه زیر نور آفتاب است. گیاه را صبح زود یا شب ها غبارپاشی کنید.

نازک شدن برگ های آلوکازیا: کمبود عناصر غذایی در خاک، کمبود رطوبت هوا، نور کم و خشکی خاک ازجمله عوامل موثر در ایجاد این بیماری هستند.

زرد شدن برگ ها و آبکی شدن ساقه گیاه: نشانه آبیاری زیاد است. زمانی که سطح خاک خشک شد، گیاه را آبیاری کنید. در هر دوره آبیاری گیاه را کامل آبیاری کنید. آبیاری کامل یعنی تا جایی به گیاه آب بدهید که آب اضافی از کف گلدان خارج گردد.

سوختگی نوک برگ ها و سخت شدن بافت برگ: این عارضه می تواند به دلیل هوای سرد و کمبود رطوبت هوا باشد. این گیاه بومی منطقه ها گرم و مرطوب است.

لکه های قهوه ای با هاله ای زرد رنگ روی برگ ها: قارچ ها در اثر آبیاری زیاد، تهویه نامناسب هوا و ماندگاری طولانی مدت آب بر روی برگ و ساقه ها ایجاد می شوند. این بیماری به شکل لکه های قهوه ای با هاله ای زرد رنگ روی برگ ها مشاهده می گردد. برای برطرف این بیماری ابتدا آبیاری و غبارپاشی گیاه را متوقف کنید. گیاه را به منبع نور نزدیک و پنجره را باز کنید تا هوای محیط تازه گردد. برگ های آلوده را جدا کنید یا آن ها را با محلول قارچ کش مخصوص ضد عفونی کنید.

عرق کردن برگ های گیاه آلوکازیا: بیرون زدن آب یا عرق کردن برگ های آلوکازیا کاملا طبیعی است. بهتر است آبیاری گیاه را کم کنید تا چسبندگی خاک کاهش یابد و اکسیژن کافی به ریشه ها برسد.

قیمت گیاه آلوکازیا: همه ارقام آلوکازیا یا باباآدم جزء گیاهان آپارتمانی گران قیمت محسوب می شوند. هر گیاه آلوکازیا با توجه به گونه و اندازه آن قیمت متفاوتی دارد. رنج قیمت این گیاه آپارتمانی از 200 هزار تومان تا 3 میلیون تومان متغییر است.